حفاظت فناوری اطلاعات (Information Technology Security) یا همان IT Security، فیلدی است که به حفاظت، حفظ سلامت و امنیت سیستم‌ها، شبکه‌ها، داده‌ها و اطلاعات مرتبط با فناوری اطلاعات می‌پردازد. هدف اصلی حفاظت فناوری اطلاعات، محافظت از امنیت و حریم خصوصی اطلاعات مهم در برابر هرگونه تهدید، نفوذ و نقض امنیت است.
در دنیای امروزی که فناوری اطلاعات و ارتباطات یک نقش بسیار مهم در تمامی جوانب زندگی انسانها و سازمان‌ها دارد، حفاظت فناوری اطلاعات بسیار حیاتی و اساسی است. از طریق مفاهیم، روش‌ها، تکنیک‌ها و ابزارهای متعدد، حفاظت فناوری اطلاعات سعی در کاهش خطرات امنیتی، محافظت در برابر حملات، پیشگیری از دسترسی غیرمجاز، حفظ اصالت و سلامت داده‌ها، مدیریت ریسک‌ها و برقراری یک بستر امن و قابل اطمینان را دارد.
حوزه‌های کلیدی حفاظت فناوری اطلاعات شامل موارد زیر است:
1.رمزنگاری اطلاعات: رمزنگاری اطلاعات به فرآیند تبدیل اطلاعات و داده‌ها به صورت غیر قابل فهم برای افرادی که دسترسی غیرمجاز دارند گفته می‌شود، این اطلاعات رمز نگاری شده را تنها افراد مجاز قادر به خواندن و درک آنها هستند. هدف اصلی رمزنگاری، حفاظت از محرمانگی و امنیت اطلاعات در حین انتقال و ذخیره‌سازی آنها است.
در فرایند رمزنگاری، اطلاعات اصلی (متن خام) با استفاده از یک الگوریتم رمزنگاری، به صورتی تغییر می‌کند که تنها با داشتن کلید مورد نیاز، می‌توان آن را به حالت اولیه بازگرداند. کلیدها در این روند نقش مهمی دارند و تعیین کننده‌ی این است که چگونه اطلاعات رمزنگاری شده می‌توانند بازگردانده شوند.
نوع الگوریتم رمزنگاری و کلید استفاده شده بسته به نیاز و توجهات امنیتی می‌تواند متفاوت باشد. هنگام انتخاب الگوریتم رمزنگاری، ملاک‌هایی مانند قوت رمزنگاری، سرعت عمل، مقاومت در برابر حملات، استفاده مجدد و نیازهای خاص سازمان باید در نظر گرفته شوند.
روش‌های رمزنگاری به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:.
1. رمزنگاری تاریخی (Classical Cryptography): این روش‌ها بیشتر بر پایه تبدیل حروف و کلمات متن خام با استفاده از جدول‌ها و الگوهای مشخص است. مثال‌هایی از این نوع رمزنگاری شامل رمز سزار، رمز فیرنام، و رمز Vigenère است.
2. رمزنگاری مدرن (Modern Cryptography): این روش‌ها بر اساس مبانی ریاضی و الگوریتم‌های پیچیده‌تر عمل می‌کنند. از جمله الگوریتم‌های رمزنگاری مدرن می‌توان به AES (Advanced Encryption Standard)، RSA، DES (Data Encryption Standard) و سازمان‌دهی‌های امنیتی مثل TLS/SSL اشاره کرد.
رمزنگاری اطلاعات به طور گسترده در حوزه‌هایی مانند ارتباطات امن، تراکنش‌های بانکی، امنیت شبکه‌ها، ارتباطات بی‌سیم، محافظت از حریم خصوصی و امنیت سایبری استفاده می‌شود.
2. شبکه‌های امن: شبکه‌های امن در حفاظت اطلاعات نقش بسیار مهمی دارند. آنها ساختار و زیرساختی را فراهم می‌کنند که امکان انتقال اطلاعات در سطح بالا و با حفظ محرمانگی، صحت و امنیت را فراهم می‌کند. در ادامه، تعدادی از مفاهیم کلیدی در شبکه‌های امن را بررسی خواهیم کرد:
1. احراز هویت و تأیید هویت (Authentication): در شبکه‌های امن، فرایندهای احراز هویت مورد استفاده قرار می‌گیرند تا هویت واقعی افراد و دستگاه‌ها را تأیید کنند. این فرایندها می‌توانند شامل رمز عبور، کارت‌های هوشمند، تصاویر بیومتریکی و گواهی‌نامه‌های دیجیتال باشند.
2. رمزنگاری (Encryption): در شبکه‌های امن، رمزنگاری برای رمز کردن اطلاعات حین انتقال آنها بین دستگاه‌ها استفاده می‌شود. این فرآیند مطمئن می‌شود که حتی در صورت دسترسی غیرمجاز به اطلاعات، آنها قابل فهم نیستند. از الگوریتم‌های قوی رمزنگاری مانند AES (Advanced Encryption Standard) استفاده می‌شود.
3. مکانیزم‌های فایروال و فیلترینگ (Firewall and Filtering Mechanisms): فایروال‌ها و مکانیزم‌های فیلترینگ در شبکه‌های امن مورد استفاده قرار می‌گیرند تا ترافیک شبکه را مورد بررسی قرار داده و تهدیدات امنیتی را شناسایی و جلوگیری کنند. آنها قوانین و سیاست‌های مشخصی را برای دسترسی به شبکه و جلوگیری از حملات تعیین می‌کنند.
4. مانیتورینگ و تشخیص تهدیدات Monitoring and Threat Detection):) شبکه‌های امن مجهز به سیستم‌های مانیتورینگ و تشخیص تهدیدات هستند که فعالیت‌های شبکه را به صورت مداوم نظارت می‌کنند. این سیستم‌ها به طور خودکار تهدیدات امنیتی را شناسایی می‌کنند و اقدامات مناسب برای مقابله با آنها را انجام می‌دهند.
3.مدیریت دسترسی (Access Management): کنترل و مدیریت سطوح دسترسی کاربران به سیستم‌ها و منابع اطلاعاتی با استفاده از روش‌ها مانند احراز هویت، مجوزها و سیاست‌های دسترسی.مدیریت دسترسی در حفاظت فناوری اطلاعات نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند. این عملیات شامل کنترل و مدیریت سطوح دسترسی کاربران به منابع و سیستم‌ها در یک سازمان است. در زیر، نقش‌های اصلی مدیریت دسترسی در حفاظت فناوری اطلاعات را بررسی خواهیم کرد:
کنترل دسترسی: مدیریت دسترسی به منابع و سیستم‌ها به افراد و دستگاه‌ها متعلق به سازمان، اجازه دسترسی در سطح مناسب را می‌دهد. این کنترل ممکن است شامل تعیین سطوح دسترسی کاربران بر اساس نقش و مسئولیت آنها، تعیین سطوح دسترسی بر اساس نیازمندی‌های سازمان و مدیریت گروه‌ها و دستگاه‌های مشخصی باشد.
احراز هویت و تأیید هویت: در مدیریت دسترسی، فرآیندهای احراز هویت و تأیید هویت مورد استفاده قرار می‌گیرد تا هویت واقعی افراد و دستگاه‌ها تأیید شود. این فرآیندها ممکن است شامل استفاده از رمز عبور، احراز هویت دو عاملی، کارت‌های هوشمند و فناوری‌های بیومتریکی باشد.
مدیریت کلیدها و رمزنگاری: مدیریت دسترسی نیز شامل مدیریت کلیدها و استفاده از رمزنگاری برای حفاظت از داده‌ها است. استفاده از الگوریتم‌های رمزنگاری قوی و مدیریت صحیح کلیدها به افراد مجاز و در سطح نیازمندی‌ها اجازه می‌دهد به داده‌ها دسترسی داشته باشند.
آزمون دسترسی: مدیریت دسترسی شامل بررسی و آزمون سطوح دسترسی موجود است. این عملیات برای اطمینان حاصل کردن از صحت و سازگاری سطوح دسترسی با سیاست‌ها و استانداردهای امنیتی استفاده می‌شود.
مدیریت دوره حیات دسترسی: مدیریت دسترسی شامل مراقبت و کنترل دوره حیات دسترسی است. این شامل ایجاد، تغییر و لغو دسترسی‌ها به منابع و سیستم‌ها در طول زمان و با توجه به تغییرات در سازمان است.با استفاده از مدیریت دسترسی موثر، سازمان‌ها قادر خواهند بود تا دسترسی به داده‌ها را برای افراد و دستگاه‌های مجاز کنترل کنند و از دسترسی غیرمجاز جلوگیری کنند، در نتیجه امنیت اطلاعات بالا را حفظ می‌کنند.
4. مدیریت ریسک: شناسایی، تحلیل و مدیریت ریسک‌های امنیتی برای شناسایی و پیشگیری از تهدیدها و آسیب‌پذیری‌ها در سیستم‌ها و شبکه‌ها. مدیریت انواع ریسک در حفاظت فناوری اطلاعات به صورت سیستماتیک و مراحل مختلفی انجام می‌شود. در زیر، چند مرحله کلی در مدیریت ریسک در حفاظت فناوری اطلاعات را بررسی می‌کنیم:
• شناسایی ریسک: در این مرحله، انواع مختلف ریسک‌های مرتبط با حفاظت فناوری اطلاعات شناسایی می‌شود. این ریسک‌ها ممکن است شامل تهدیدات امنیتی، آسیب‌پذیری‌های سیستمی، تهدیدات انسانی و سایر عوامل مرتبط با امنیت اطلاعات باشد.
• ارزیابی ریسک: در این مرحله، ریسک‌های شناسایی شده ارزیابی و اولویت‌بندی می‌شوند. ارزیابی ریسک شامل تحلیل آسیب‌پذیری، احتمال وقوع و ارزش تهدید را در نظر می‌گیرد. این فرآیند به سازمان کمک می‌کند تا ریسک‌های اولویت بالا را شناسایی و به آنها توجه ویژه بدهد.
• تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی: در این مرحله، بر اساس نتایج ارزیابی ریسک، تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی برای مدیریت ریسک صورت می‌گیرد. این شامل انتخاب راهکارهای مختلف مدیریت ریسک می‌شود، مانند قبول ریسک، انتقال ریسک، کاهش ریسک یا اجتناب از ریسک.
• اجرا و پیاده‌سازی: در این مرحله، راهکارهای مدیریت ریسک انتخاب شده اجرا و پیاده‌سازی می‌شوند. این شامل اعمال سیاست‌ها و راهنماها، استفاده از فناوری‌ها و ابزارهای امنیتی، آموزش و آگاهی‌بخشی به کارکنان و اجرای تمرینات و آزمون‌های امنیتی است.
• نظارت و بازبینی: در این مرحله، فعالیت‌ها و راهکارهای مدیریت ریسک مورد نظارت و بازبینی قرار می‌گیرند. این شامل بررسی و ارزیابی مداوم عملکرد و اثربخشی راهکارها، تشخیص نقاط ضعف و بهبود مستمر است.
مدیریت انواع ریسک در حفاظت فناوری اطلاعات باید به صورت پیوسته و مستمر انجام شود و با توجه به تغییرات در محیط و فناوری‌های جدید، به روز رسانی شود.
