پردازش ابری یکی از مفاهیم فناوری اطلاعات پیشرفته است که در دهه اخیر با توجه به رشد سریع اینترنت و پیشرفت‌های تکنولوژیکی به مرکز توجه قرار گرفته است. این مفهوم ارتباط تنگاتنگی با فناوری ابری دارد و به عنوان روشی نوین برای ارائه و مصرف منابع محاسباتی، نرم‌افزارها و سرویس‌ها از طریق اینترنت تلقی می‌شود. در اصطلاح ساده، پردازش ابری به معنای ارائه خدمات محاسباتی و انبوه از طریق اینترنت و از راه دور است.
در مدل‌های سنتی محاسبات، سازمان‌ها و شرکت‌ها به صورت معمول مجموعه‌هایی از سرورها و سیستم‌های کامپیوتری در داخل دیتاسنترهای خود نگهداری می‌کنند تا به نیازهای محاسباتی خود پاسخ دهند. اما این مدل سنتی ممکن است با محدودیت‌هایی مواجه شود مانند هزینه‌های سرمایه‌گذاری بالا، مدیریت پیچیده زیرساخت‌ها، محدودیت‌های مقیاس‌پذیری و پیچیدگی مدیریت نرم‌افزارها.
پردازش ابری به عنوان راهکاری نوین به وجود آمده است که این محدودیت‌ها را به حداقل می‌رساند. از طریق پردازش ابری، سازمان‌ها و کاربران انفرادی به صورت مستقیم از منابع محاسباتی، شبکه، ذخیره‌سازی داده و نرم‌افزارها بر روی زیرساخت‌های فیزیکی و مجازی ابری بهره‌مند می‌شوند. این منابع از طریق اینترنت و از راه دور مورد دسترسی قرار می‌گیرند که به کاربران امکان می‌دهد از هر جا و هر زمانی از آنها استفاده کنند.
پردازش ابری (Cloud Computing)، به عنوان مفهومی مشهور و اصطلاحی تجاری، به ارائه و ارتقاء منابع محاسباتی، سرویس‌ها، ذخیره‌سازی داده و نرم‌افزارها از طریق اینترنت اشاره دارد. در این مدل، منابع محاسباتی و نرم‌افزارها به صورت مجازی از طریق اینترنت ارائه می‌شوند و کاربران می‌توانند به صورت آنلاین به این منابع دسترسی داشته باشند حتی بدون آنکه نیازی به تهیه و نگهداری سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای خود داشته باشند.
اصطلاح “ابر” در اینجا به معنای یک محیط مجازی می‌باشد که منابع محاسباتی، شبکه، ذخیره‌سازی، سرویس‌ها و برنامه‌ها در آن مستقر هستند. در واقع، یک ابر به عنوان یک زیرساخت مشترک برای ارائه سرویس‌ها و انبوهی از منابع محاسباتی به کاربران عمل می‌کند.
مزایای مهم پردازش ابری شامل موارد زیر هستند:
1. قابلیت مقیاس‌پذیری: پردازش ابری به کاربران اجازه می‌دهد منابع محاسباتی را بر اساس نیاز به صورت مقیاس‌پذیر افزایش یا کاهش دهند. این امکان به سازمان‌ها کمک می‌کند تا با توجه به نیازهای متغیر خود، منابع را بهینه مدیریت کنند.
2. هزینه‌های کاهش یافته: با استفاده از پردازش ابری، کاربران نیاز به تهیه و نگهداری سخت‌افزارها و نرم‌افزارها ندارند، که می‌تواند هزینه‌های سرمایه‌گذاری و مدیریتی را به میزان قابل ملاحظه‌ای کاهش دهد.
3. دسترسی آسان و از هر جا: با پردازش ابری، کاربران می‌توانند از هر جا و هر زمان به منابع و برنامه‌های مورد نیاز خود دسترسی داشته باشند، زیرا همه چیز از طریق اینترنت قابل دسترسی است.
4. امنیت: ابرها معمولاً از مدارک امنیتی قوی برخوردار هستند و اطلاعات کاربران به صورت رمزنگاری‌شده و در محیط‌های امنی ذخیره می‌شوند.
پردازش ابری به چهار مدل اصلی تقسیم می‌شود
1. نرم‌افزار به عنوان سرویس:(Software as a Service – SaaS)
نرم‌افزار به عنوان سرویس (Software as a Service – SaaS)
یکی از مدل‌های ارائه خدمات پردازش ابری (Cloud Computing) است که به کاربران اجازه می‌دهد تا از طریق اینترنت به برنامه‌ها و نرم‌افزارهای ارائه شده توسط ارائه‌دهندگان ابری دسترسی داشته باشند و از آنها استفاده کنند. در این مدل، نرم‌افزارها به صورت مجازی و مبتنی بر ابر ارائه می‌شوند، بنابراین کاربران نیازی به نصب و مدیریت نرم‌افزارها بر روی دستگاه‌های خود ندارند.
• دسترسی آسان: با استفاده از مدل SaaS، کاربران می‌توانند به سادگی و بدون نیاز به نصب نرم‌افزارها، از طریق مرورگر اینترنتی به برنامه‌ها و خدمات دسترسی پیدا کنند. این امر به کاربران اجازه می‌دهد از هر جایی و هر زمانی به نرم‌افزارها و اطلاعات مورد نیازشان دسترسی داشته باشند.
• بروزرسانی و نگهداری مرکزی: یکی از مزیت‌های مهم SaaS این است که بروزرسانی‌ها و نگهداری نرم‌افزار به صورت مرکزی توسط ارائه‌دهنده انجام می‌شود. این به معنای این است که کاربران نیازی به نگرانی در مورد نگهداری و به‌روزرسانی‌های دوره‌ای نرم‌افزارها ندارند.
• پرداخت مبتنی بر مصرف: در مدل SaaS، معمولاً کاربران برای استفاده از نرم‌افزارها، هزینه‌های ماهانه یا سالانه مبتنی بر مصرف خود را پرداخت می‌کنند. این به کاربران اجازه می‌دهد تا هزینه‌های اولیه برای خرید و نصب نرم‌افزار را کاهش داده و هزینه‌های انعطاف‌پذیری داشته باشند.
• محدودیت‌های مطلوب: ارائه‌دهندگان SaaS معمولاً محدودیت‌هایی را برای استفاده از نرم‌افزارها اعمال می‌کنند که به کاربران اجازه می‌دهد به راحتی از قابلیت‌ها و منابع مختلف نرم‌افزار به میزان لازم استفاده کنند.
• معماری چند نفره: نرم‌افزارها و خدمات SaaS به طور معمول بر روی زیرساخت‌های مستقل و
چند نفره (Multi-tenant) مستقر می‌شوند. این به ارائه‌دهندگان امکان می‌دهد یک نسخه از نرم‌افزار را بر روی زیرساخت مشترک خود اجرا کنند و همزمان به چندین کاربر دسترسی بدهند.
• امنیت و محرمانگی: ارائه‌دهندگان SaaS معمولاً از تکنولوژی‌ها و مدارک امنیتی قوی برای حفاظت از اطلاعات کاربران استفاده می‌کنند تا اطلاعات آنها در امان باشد. در محیط‌های SaaS (نرم‌افزار به‌عنوان سرویس)، امنیت اطلاعات و حفاظت از حریم خصوصی کاربران بسیار حائز اهمیت است. تامین امنیت در این محیط‌ها نیازمند اجرای مجموعه‌ای از موارد امنیتی است. برخی از اصلی‌ترین موارد امنیتی که در محیط‌های SaaS مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارتند از:
1. رمزنگاری داده‌ها: استفاده از رمزنگاری برای محافظت از اطلاعات کاربران و داده‌های حساس در طول انتقال و ذخیره‌سازی آنها.
2. دسترسی محدود و احراز هویت: محدود کردن دسترسی به اطلاعات محرمانه تنها به افراد و دستگاه‌های مجاز و اجازه دسترسی تنها پس از احراز هویت معتبر.
3. مدیریت هویت و دسترسی: اعمال سیاست‌ها و مکانیزم‌های مدیریت هویت و دسترسی، اطمینان حاصل می‌کند که هر کاربر فقط به مناطقی از سرویس دسترسی دارد که باید به آن دسترسی داشته باشد.
4. زمان‌بندی خودکار خروج از حساب کاربری: برای جلوگیری از نگه‌داشتن کاربران در وضعیت ورود به حساب کاربری برای مدت طولانی بدون فعالیت، اجرای زمان‌بندی خودکار خروج از حساب مفید است.
5. آزمون امنیتی: برگزاری آزمون‌های امنیتی منظم برای شناسایی ضعف‌ها و آسیب‌پذیری‌ها و رفع آنها.
6. پشتیبانی از تعاملات امن: پشتیبانی از پروتکل‌های امن مانند HTTPS برای انتقال اطلاعات بین کاربر و سرویس.
7. حفاظت از حریم خصوصی: اتخاذ تدابیر جهت محافظت از حریم خصوصی کاربران و عدم انتشار اطلاعات حساس به‌طور ناخواسته.
8. برنامه‌های کاربردی امن: تضمین امنیت برنامه‌های کاربردی ارائه شده توسط سرویس‌دهنده با به‌روزرسانی‌های منظم و تست امنیتی.
9. مانیتورینگ و ثبت رویدادها: رصد فعالیت‌ها و رویدادهای سیستمی به‌منظور شناسایی هرگونه عملیات مشکوک یا حملات.
10. آموزش و آگاهی کاربران: آموزش کاربران درباره مسائل امنیتی و تشویق آنها به استفاده از روش‌های امن در تعامل با سرویس.
این موارد تنها یک بخش از اقدامات امنیتی هستند و از توجه به اصول امنیتی بسیار گسترده‌تر و جامع‌تر برخوردارند. به عنوان یک سرویس‌دهنده SaaS، تامین امنیت در همه لایه‌ها و جنبه‌های سرویس یکی از اولین اولویت‌ها است.
نمونه‌هایی از نرم‌افزارها و خدمات مبتنی بر SaaS شامل برنامه‌های مدیریت ارتباط با مشتری (CRM)، اتوماسیون اداری (Office 365 و Google Workspace)، نرم‌افزارهای حسابداری و مالی، نرم‌افزارهای مدیریت پروژه و نرم‌افزارهای ذخیره‌سازی و به اشتراک گذاری فایل می‌شوند.
2. زیرساخت به عنوان سرویس (Infrastructure as a Service – IaaS):زیرساخت به عنوان سرویس (Infrastructure as a Service – IaaS) یکی از مدل‌های ارائه خدمات پردازش ابری (Cloud Computing) است که به کاربران اجازه می‌دهد تا از طریق اینترنت به منابع محاسباتی مانند سرورها، شبکه‌ها، ذخیره‌سازی داده و ماشین‌های مجازی دسترسی پیدا کنند. با استفاده از IaaS، کاربران می‌توانند به صورت مجازی و از راه دور، منابع محاسباتی را به اجاره بگیرند بدون آنکه نیازی به سرمایه‌گذاری‌های بزرگ در خرید سخت‌افزارها و نگهداری آنهاداشته باشند.
نمونه‌هایی از ارائه‌دهندگان IaaS شامل اشتراک‌های ابری مانند Amazon Web Services (AWS)، Microsoft Azure، Google
Cloud Platform (GCP) و DigitalOcean می‌شوند. این ارائه‌دهندگان به کاربران امکان می‌دهند تا به منابع محاسباتی مانند سرورها، شبکه‌ها و ذخیره‌سازی به صورت مجازی از طریق اینترنت دسترسی پیدا کنند و برنامه‌ها و خدمات خود را اجرا کنند.
3. پلتفرم به عنوان سرویس (Platform as a Service – PaaS): پلتفرم به عنوان سرویس (Platform as a Service – PaaS) یکی دیگر از مدل‌های ارائه خدمات پردازش ابری (Cloud Computing) است که به کاربران اجازه می‌دهد برنامه‌ها و سرویس‌ها را اجرا، مدیریت و توسعه کنند بدون نیاز به نگرانی در مورد زیرساخت‌های زیرین مانند سرورها، شبکه‌ها و ذخیره‌سازی. در واقع، PaaS به کاربران یک محیط توسعه کامل مبتنی بر ابر ارائه می‌دهد که امکان ایجاد و اجرای برنامه‌ها را بدون نیاز به مدیریت زیرساخت‌ها فراهم می‌کند
نمونه‌هایی از ارائه‌دهندگان PaaS شامل Heroku، Google App Engine، Microsoft Azure App Service، AWS Elastic Beanstalk و Red Hat OpenShift می‌شوند. این ارائه‌دهندگان امکانات و ابزارهای متنوعی را به توسعه‌دهندگان می‌دهند تا به راحتی برنامه‌ها و سرویس‌های خود را توسعه و مدیریت کنند.
4. تحلیل به عنوان سرویس (Analytics as a Service – AaaS): تحلیل به عنوان سرویس (Analytics as a Service – AaaS) نیز یکی از مدل‌های ارائه خدمات پردازش ابری (Cloud Computing) است که به کاربران اجازه می‌دهد از تحلیل و پردازش داده‌های خود با استفاده از ابزارها و سیستم‌های ابری بهره‌مند شوند. در واقع، AaaS به کاربران یک مجموعه از ابزارها، الگوریتم‌ها، و امکانات تحلیلی ارائه می‌دهد که آنها می‌توانند از آنها استفاده کنند تا داده‌های خود را تحلیل کرده و اطلاعات مفید و معنی‌داری از آنها استخراج کنند.
نمونه‌هایی از ارائه‌دهندگان AaaS شامل Google Cloud AI Platform، Microsoft Azure Machine Learning، IBM Watson Studio و Amazon SageMaker می‌شوند. این ارائه‌دهندگان به کاربران امکان می‌دهند از ابزارها و امکانات تحلیلی پیشرفته استفاده کنند تا داده‌های خود را بهبود دهند و برای تصمیم‌گیری‌ها و تجارت خود از اطلاعات مفید بهره‌مند شوند.پردازش ابری با توجه به مزایا و امکاناتی که ارائه می‌دهد، در سازمان‌ها و کسب‌وکارها بسیار محبوب است و بسیاری از سرویس‌های محبوب این روزها مبتنی بر این فناوری هستند.
